Kazakistan’da dün anayasada değişik için referandum düzenlendi. Kazakistan Merkez Seçim Kurulu tarafından yapılan açıklamaya nazaran, ülkede ve yurtdışında kurulan toplam 10 bin 12 sandıkta sayım süreçleri sona erdi.
11 milyon 734 bin 642 seçmenden 7 milyon 986 bin 293’ünün oy kullandığı referanduma iştirak oranı yüzde 68,06 oldu. Seçmenin yüzde 77,18’i anayasa değişikliklerine “evet” cevabını verirken, yüzde 18,66’sı ise “hayır” dedi.
PARLAMENTONUN YETKİSİ ARTACAK
“Süper başkanlık” idare sisteminden “güçlü parlamentolu başkanlık” sistemine geçişi öngören anayasa değişikliklerine nazaran, cumhurbaşkanı misyon müddeti boyunca rastgele bir partiye üye olamayacak. Cumhurbaşkanının yakın akrabaları üst seviye devlet vazifesi ve yarı kamu dalında yöneticilik yapamayacak. Anayasa Mahkemesi lideri ve yargıçlar, Yüksek Mahkeme Lideri ve yargıçlar, Merkez Seçim Kurulu lideri ve üyeleri, Yüksek Kontrol Odası lideri ve üyeleri, kolluk kuvvetleri, askeri işçi, ulusal güvenlik kurumu çalışanlarının siyasi partilere ve sendikalara üyeliği yasaklanacak.
Anayasa değişikliklerine nazaran, parlamentonun 49 koltuklu üst kanadı senatoya cumhurbaşkanı tarafından atanan 15 milletvekili sayısı 10’a indirildi. Bunlardan 5’i Kazakistan Halk Asamblesi tarafından önerilecek. Parlamentonun alt kanadı olan mecliste ise milletvekili sayısı 107’den 98’e indirildi. Meclise milletvekilleri için karma seçim sistemi getirildi.
Parlamento, cumhurbaşkanının itiraz ettiği kanunları bir ay içinde tekrar tartışacak ve oy kullanacak. Bu müddete uyulmadığı takdirde cumhurbaşkanının itirazı kabul edilmiş sayılacak. Meclis ve senatonun toplam üye sayısının 3’te 2’si cumhurbaşkanının itirazına karşı çıkarsa cumhurbaşkanı bir ay içerisinde maddeyi imzalayacak. Yeni anayasaya nazaran, kanunları kabul etme yetkisi yalnızca parlamentonun alt kanadı mecliste olacak.
Kabul edilen yeni kanuna nazaran meclise Yüksek Kontrol Odası tarafından yılda 2 sefer devlet bütçesinin uygulanmasıyla ilgili rapor sunulacak.
ANAYASA MAHKEMELERİ 11 YARGIÇTAN OLUŞACAK
Değişikliklere nazaran, Anayasa Kurulu, Anayasa Mahkemesi olarak değişecek. Anayasa mahkemesi 11 yargıçtan oluşacak ve 6 yıllık müddetle seçilecek. Cumhurbaşkanı, Mahkeme liderini senatonun onayı ile atayacak.
Ombudsmanla ilgili hususun eklendiği yeni anayasaya nazaran, ombudsman büsbütün bağımsız olarak vatandaşların hak ve özgürlüklerini teşvik edecek. Ombudsman misyon mühleti boyunca ağır kabahatler hariç tutuklanmayacak.
Anayasa kanunun kabul edilmesiyle terör cürümleri ve öteki ağır kabahatler için istisnai bir ceza olarak kanunla belirlenen idam cezası büsbütün kaldırıldı. Ayrıyeten, Kazakistan’ın kurucu Cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev’in statüsüyle ilgili norm çıkarıldı.
Kazakistan’da Ocak’ta akaryakıt fiyatları artırımlarının protesto edilmesiyle çıkan olayların akabinde ülke idaresi geniş çaplı ıslahatlara gitme kararı almıştı.
