Belarus un son günlerde uluslararası gündemin ilk sıralarına oturması ülke Batı ile Rusya arasında bir güç mücadelesine mi sahne oluyor Belarus neden Rusya ya daha yakın Belarus yeni bir Ukrayna krizine neden olur mu Rusya Avrupa Birliği AB ilişkileri neden gerildi sorularını da beraberinde getiriyor Bütün bunları anlamak için Belarus ta tarihsel süreçte ortaya çıkan siyasi gelişmeleri analiz etmek gerekiyor
Rusya ile ilişkilerin zaman zaman inişli çıkışlı olmasına rağmen ülkede büyük bir Rusya etkisi bulunuyor ve Belarus’un Rusya’ya daha yakın bir politika izlemesi Batı tarafından tepki görmesine neden oluyor
Belarus ya da diğer adıyla Beyaz Rusya Doğu Avrupa da Sovyetler Birliği nin dağılmasıyla Minsk Antlaşması’nı imzalayarak bağımsızlığını ilan eden denize kıyısı olmayan dışa kapalı bir ülkedir Dönemin Devlet Başkanı Stanislav Şuşkeviç liderliğinde önceleri liberal bir politika izleyen Belarus 1990 lı yılların ilk yarısında herhangi bir ekonomik gelişme kaydedemediği gibi halkın gelir seviyesi de hızla düşmüştü Ülkede pek çok fabrika ve işletmenin kapatılması işsizlik ve enflasyonun artması ülkeyi Sovyetlerden ayıran ilk hükümete karşı bir isyanın başlamasına neden oldu Bu şartlarda eski Yüksek Sovyet üyesi Aleksandr Lukaşenko Sovyet sisteminin modernize edilerek yeniden uygulanacağını vadederek halktan güçlü destek gördü 1994 te iktidara gelen Lukaşenko eski Sovyet Anayasası nın dönemin koşullarına uyarlanmış haliyle kabul edilmesini sağladı Sovyet dönemindeki devlet arması ve bayrağı biraz değiştirilerek yeniden Belarus arması ve bayrağı olarak kabul edildi Sovyet dönemindeki kazanımlar ve sosyal güvenceler yeniden yürürlüğe girdi
Rusya uzun süredir iktidarda olmasına beşiktaş escort rağmen halk desteği günden güne zayıflayan Lukaşenko’yu değil Belarus’un devlet olarak Rus yanlısı kalmasını önemsiyor
Rusya ile yakınlaşan ve Batı ile yol ayrımına gelen Belarus a karşı AB ilk yaptırım kararını 1997’de aldı Bakanlar seviyesinde temasların yasaklandığı yaptırımlar çerçevesinde AB ortaklık ve işbirliği süreci de askıya alındı Başkan Lukaşenko nun şahsı ve diğer devlet görevlilerinin AB ye giriş yasağı ile bazı devlet firmalarına yönelik ekonomik yaptırımlar 1998 2004 2005 2006 2011 2012 2014 yıllarında küçük değişikliklerle tekrarlandı Belarus a karşı AB tarafından uygulanan yaptırımlara 2004 yılında ABD de iştirak etti Bu yaptırımlar üzerine 2008 de Washington daki Büyükelçisini çağıran Belarus ABD nin Minsk Büyükelçisi’ni de sınır dışı etti
Belarus Bağımsız Devletler Topluluğu BDT ülkelerinin arasında Rusya Federasyonu hükümetine en yakın müttefik konumunda Rusya ile Birlik adında devletler üstü bir oluşum kurdu İki ülkenin oluşturduğu bu üst birlik aracılığıyla pek çok konuda ortak uygulamalar hayata geçiriliyor Beyaz Rusya diğer ülkelerle ilişkilerinde ise mesafeli bir politika izlemekte 2000 li yıllardaki toparlanma süreci otokrat lider şeklinde bilinen Belarus Devlet Başkanı Lukaşenko ya daha da güç kazandırdı Belarus 2002 yılında Ermenistan Kazakistan Kırgızistan Rusya ve Tacikistan devlet başkanlarının dahil olduğu Kolektif Güvenlik Antlaşması Örgütü ne KGAÖ kurucu üye olarak katıldı ve halen bu örgütün üyesi Bu örgüte üye ülkeler başka herhangi bir askeri ittifak ya da ülkeler grubuna dahil olamazlar Bu ülkelerden herhangi birisine karşı gerçekleştirilen bir saldırı tüm üye ülkelere gerçekleştirilmiş gibi değerlendirilir
Öte yandan Belarus un KGAÖ üyesi olmakla beraber Lukaşenko nun 2016 yılında yapılan Cumhurbaşkanlığı seçimlerinden birkaç gün önce Belarus u istikrarsızlaştırmayı hedefleyen Rusya nın paralı askerleri olduğunu iddia ettiği 32 vatandaşını tutuklatması Belarus ta Rusya nın büyük bir askeri üs kurma talebine Lukaşenko nun uzun süre onay vermemesi o dönem Rusya nın tepkisini çekti Ayrıca Belarus un NATO ile de ihtiyatlı yakınlaşma çabaları ve NATO nun kimi programlarına dahil olarak ortak tatbikat yapma konusunu gündeme alması buna karşın AB nin de Lukaşenko nun bu uygulamalarını ödüllendirerek ve Belarus siyasi liderliğine uygulanan yaptırımları kademeli şekilde kaldırması Rusya nın tepkisini çeken diğer unsurlar Lukaşenko nun ABD li yetkilileri kabul etmesi de Rus kamuoyunda uzun süre yankılandı Ancak Batı ülkeleriyle bu yakınlaşma sürecine rağmen Belarus bağımsızlığından beri Rusya ile güçlü ilişkilerini sürdürmekte
Rusya ile ilişkilerin zaman zaman inişli çıkışlı olmasına rağmen ülkede büyük bir Rusya etkisi bulunuyor ve Belarus un Rusya ya daha yakın bir politika izlemesi Batı tarafından tepki görmesine neden oluyor AB nin aldığı yaptırım kararlarıyla üye devletlerin Belarus ile ticari ilişkileri yasaklandı Bu nedenle ülke daha ziyade eski Sovyet ülkeleri ile ticaret yapıyor ABD ve AB tarafından Belarus a uygulanan ticari kısıtlama ve ambargo ülkenin ticari gelirlerinin azalmasına ve Lukaşenko hükümetinin ekonomik açıdan sorunlar yaşamasına sebep oldu Buna rağmen ülkede en etkili siyasi güçler Lukaşenko ve Komünist Partisi olarak dikkat çekiyor Nitekim 2016 Belarus parlamento seçimlerinde Lukaşenko ve Komünist Partisi galip geldi
Aleksandr Lukaşenko şişli escort nun seçimlerdeki bu başarısı 9 Ağustos 2020 tarihinde Belarus ta devlet başkanlığı seçiminde de görüldü ve uzun süredir görevde olan Lukaşenko altıncı dönemi için yeniden seçildi ve resmi sonuçlara göre yüzde 80 oy aldı Ancak Belarus Devlet Başkanlığı seçimlerini büyük bir farkla kazandığı açıklanan ama ülkedeki muhalefet ve uluslararası toplum tarafından seçimlere hile karıştırmakla itham edilen Lukaşenko ya yönelik baskılar arttı ve Belarus a yeniden yaptırımlar uygulanması için yeşil ışık yakıldı Muhalefetin ve Batı nın hileli gördüğü Ağustos 2020 Cumhurbaşkanlığı seçimini Lukaşenko nun kazandığını açıklamasıyla başlayan protesto gösterilerinde 35 binden fazla kişi tutuklandı ABD ve AB krizin ardından Belarus ekonomisinin kilit sektörlerini hedef alan çok sayıda yeni yaptırım uyguladı
Ülkenin batısında NATO üyeleri Polonya Litvanya ve Letonya nın yer alması güneyde Ukrayna doğuda ise Rusya ile sınırdaş olması ve bu önemli jeopolitik konumu gereği AB Rusya arasında zaman zaman bölgede nüfuz alanı çatışması yaşanıyor Bu bağlamda Belarus Cumhurbaşkanı Aleksandr Lukaşenko 2020 yılında NATO nun ülkenin batıdaki sınır bölgelerine asker yığdığını bu nedenle ülkede güvenliğin sağlanması için KGAÖ nün desteğine ihtiyaç duyabileceklerini gündeme getirdi ve Belarus ordusuna batı sınırında tatbikat emri verdi Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ihtiyaç olması halinde kolektif askeri ittifaktan kaynaklanan yükümlülüklerini yerine getireceği ve Belarus a askeri destek vermeye hazır olduklarını duyurdu Lukaşenko nun iddialarına karşı NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg salt savunma ve ittifakı hedef alacak olası saldırılara karşı caydırıcılık amacıyla bu ülkelerde bulunduğunu ve Belarus ta dış tehdit gündemi yaratılmaya çalışıldığını belirtti Rusya uzun süredir iktidarda olmasına rağmen halk desteği günden güne zayıflayan Lukaşenko ya değil Belarus un devlet olarak Rus yanlısı kalmasını önemsiyor Belarus Cumhurbaşkanı Lukaşenko ülkesinin ve Rusya nın güvenliğini sağlamak için Rus birliklerini kendi topraklarına davet etmeye hazır olduğunu belirtti
Belarus u Rusya ya yakınlaştıran nedenler
Bugüne geldiğimizde Beyaz Rusya Batılı ülkeler tarafından ülkedeki antidemokratik hareketler siyasi tutuklamalar ve göçmenlerin Litvanya ve Polonya ya gitmesini kolaylaştıran bir ülke iddiasıyla suçlanıyor Son seçimlerde Başkan Lukaşenko ya rakip ve muhalif Gazprom un Belarus taki kardeş şirketinin yöneticisi olan Viktor Babariko tarafsızlığı savunduğu için cumhurbaşkanlığına adaylığını açıklayınca Lukaşenko tarafından tutuklatılmıştı Polonya Savunma Bakanı Mariusz Blaszczak Orta Doğu dan gelen 2 bin 100 kadar kişinin Belarus üzerinden Polonya ya girmeye çalışmasını da Belarus Devlet Başkanı Lukaşenko ve Kremlin in AB nin yaptırımlarına karşı oynadığı kirli bir oyun olduğunu iddia etti
Polonya göçmenlerin geçişini önlemek için Belarus sınırına üç metre yüksekliğinde duvar örmeyi ve sınırdaki güçlerini artırmayı hedefliyor Diğer yandan Litvanya da Belarus sınırında üç metre yüksekliğinde 508 kilometre uzunluğunda bir duvar inşa etmeye başladı Duvarın Eylül 2022 de bitmesi planlanıyor Avrupa Konseyi 23 Mayıs 2021 de Minsk Beyaz Rusya da havacılık güvenliğini tehlikeye atan bir Ryanair uçağının zorunlu inişini ve Belarus makamları tarafından gazeteci Raman Pratasevich ve Sofia Sapega nın gözaltına alınmasını şiddetle kınadı ve devlet terörü yaptırımı uyguladı Belarus da zaman zaman Batı ülkelerine karşı hamlelerde bulundu Dışişleri Bakanlığının bahçeşehir escort ABD nin Minsk teki Büyükelçilik personelini azaltılmasını talep ederek ABD ye yaptırım kararı alması buna emsal gösterilebilir Batının Belarus u ve ülkenin Devlet Başkanı nı itham ederek uyguladığı yaptırımlar ve gösterdiği tepkiler karşısında Belarus Rusya Federasyonu ile ilişkilerini daha da sağlamlaştırdı ve yakınlaştırdı
Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ile Belarus Devlet Başkanı Aleksandr Lukaşenko 31 Ağustos’ta ABD nin Afganistan dan çekilmesine dair Afganistan daki duruma ilişkin siyasi askeri ekonomik işbirliği ve Zapad 2021 stratejik tatbikatı konusunda fikir teatisinde bulundu Belarus Güvenlik Konseyi Genel Sekreter Yardımcısı Vladimir Arçakov ABD nin Afganistan daki varlığının ülkede uzun süredir devam eden çatışmalı durumu derinleştirmeyi ve Rusya yı bu çatışmaların içine çekmeyi amaçladığını ifade etti Arçakov Doğu Avrupa bölgesinde kriz noktalarının ortaya çıkma riskinin yüksek olduğunu uyuşturucu silah ve yasadışı göçmen dalgası Avrupa ya taşınırsa bundan Beyaz Rusya nın da etkileneceğini belirterek ABD ve Batı dünyayı yönetmede kendilerine engel olmamaları için Rusya ve müttefiklerini bu tür derin çatışmaların uçurumuna sürüklemeye çalışıyorlar şeklinde konuşmuştu Bu açıklamalarıyla ABD nin son zamanlarda Belarus sınırındaki Polonya da askeri varlığını artırdığını belirten Arçakov Şu anda yaklaşık 4 bin kişilik ABD askeri Polonya topraklarında konuşlu bulunuyor Buna ek olarak geçen yıl asker sayısının artırılmasına ilişkin anlaşma imzalandı Ayrıca 20 bin ABD askerini barındıracak altyapı da inşa edildi Görünüşe göre ABD Polonya da kalıcı olmaya hazırlanıyor diyerek ABD ye olan güvensizliğini vurguladı
Belarus Ukrayna olur mu
Belarus bir Ukrayna olur mu sorusuna verilecek cevap da aslında belli olmayacaktır Zira Belarus Ukrayna ile karşılaştırıldığında güçlü bir ulusal kimliğe sahip değil ve lisan olarak da Ruslaştırılmış bir ülke Ayrıca Ukrayna nın aksine Belarus Avrasya Ekonomik Birliği ve Rusya liderliğindeki KGAÖ askeri bloku içinde sağlam bir şekilde yerleşmiş durumda Bu anlamda tarafsız da değil Belarus ta zaman zaman yaşanan krizin jeopolitik kaygılara sebebiyet vermeye 2013 2014 Ukrayna devrimine kıyasla daha az eğilimli olduğunu söyleyebiliriz Belarus taki rejim karşıtı protestocular da NATO veya AB gibi Batılı kurumlara katılmak için gösteri düzenlemedi
Bununla birlikte bugünün olayları Moskova ve Batı başkentleri arasındaki güven seviyesini önemli ölçüde etkileyen ve Belarus u Rusya nın kalan son tampon devleti olarak bırakan Ukrayna üzerindeki bir çatışmanın ardından gerçekleşti Moskova nın Avrupa da önde gelen ve güvenilir bir güvenlik oyuncusu olarak kalma yeteneği kalan son bölgesel müttefikini kaybederse Rus dünyasının kültürel sınırları Rusya Federasyonu sınırlarının ötesine uzanır tezi bağlamında büyük güç kimliğiyle ilgisi olmayan bir düzleme kayarak önemli bir darbe alacaktır Rusya aynı zamanda komşu Kaliningrad yoluyla Baltık ı yalıtmak için Rusya hizasında bir Beyaz Rusya yı kullanmak yerine NATO ya karşı teorik bir savaşta cephesinin tamamını savunmak zorunda kalma ihtimaliyle karşı karşıya kalacaktır
Herhangi bir NATO Rusya savaşının belirli bir bölgeyle sınırlı olmaktansa tüm Avrupa cephesinde savaşma olasılığının daha yüksek olduğu göz önüne alındığında bu tür düşünceler Moskova nın askeri planlaması için çok önemli Kısacası Rusya Ukrayna örneğinde olduğu gibi Belarus un kendi kontrolünden çıkıp Batı avrupa yakası escort ya kaptırılması ihtimaline asla izin vermez AB Ukrayna yı Rusya nın jeopolitik ve düzenleyici yörüngesinden uzaklaştırmakla sadece Moskova ile ilişkilerinde bir ayrılık yaratmakla kalmadı aynı zamanda Avrupa güvenlik düzeninin daha kırılgan hale gelmesine de sebep oldu Bu AB nin küçük devletlerinin etkili olarak jeopolitik yönelimlerini seçme hakkı konusundaki ısrarı ile Moskova nın eşit ilişki çağrılarıyla çatışan rakip düzen vizyonlarıyla kuşatılmış bir Soğuk Savaş sonrası Avrupa nın kaçınılmaz yan ürünüdür
Batı muhtemelen bu devletlerin yönelimi üzerinde bir vetoya eşlik etmeyi planlamış olabilir AB nin Rusya nın arka bahçesi olarak gördüğü yakın çevre doktrininin parçası olan ülkelere bölgesel müdahalesinde Rusya yı tepkisiz Ermeni devrimine müdahale etmedeki tepkisizliğini protestocuların kendilerini Batılı kurumlarla açıkça hizalamadıkları sürece pasif kalabileceğinin bir göstergesi olarak gören bazı çevreler Beyaz Rusya ve Ukrayna örneğinde bunu göremez Çünkü Beyaz Rusya bir Doğu Slav devleti ve doğrudan Avrupa sahnesinde yer alıyor Bu anlamda Rusya için jeopolitik ve psikolojik riskleri önemli ölçüde artırıyor Bununla birlikte uluslararası hukuk kurallarına karşı ihlal teşkil eden AB tarafından tepki gösterilen ama Rus halkı gözünde tarihsel bir adaletsizliği tersine çevirdiği düşünülen Kırım ın ilhakı dışında uluslararası askeri müdahalelerin ardından Rus hükümetinin halk tarafından onaylanma oranlarının gerçekten azaldığını belirtmekte fayda var
Rus Kamuoyu Araştırma Merkezi tarafından yürütülen bir araştırma sonucuna göre bu durum 2008 Rus Gürcü Savaşı ve Suriye İç Savaşı na 2015 müdahalesi için de geçerli Nitekim Rus halkının Kremlin in jeopolitik kaygıları yerel sosyo ekonomik zorluklara öncelikli kıldığı bir başka duruma özellikle de Rusya nın ağır bağımlı Belarus ekonomisini sübvanse etmede oynadığı rol göz önüne alındığında zaten olumlu bakmayacağına inanmak için her türlü sebep bulunuyor Lukaşenko ile Kremlin arasındaki ilişkiler Beyaz Rusya nın yavaş yavaş Rusya dan bağımsızlığını ilan etmeye çalışması nedeniyle son yıllarda soğumuş olmasına rağmen Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin protestocular ve Belarus rejimi arasındaki anlaşmazlığın sona ermesinde ABD deki çatışmaların da payı oldu Lukaşenko nun görev süresi boyunca Rusya Belarus ilişkilerinin son derece kişiselleştirilmiş doğası Rusya için durumu daha da vahim hale getirmekte ve mevcut soğukluk uzarsa Belarus halkının gözünde Rusya nın imajının bozulma riski artabilir Fakat tüm bunlar birer varsayım mevcut konjonktürde Rusya ve Belarus karşılıklı bağımlı partnerlerdir
Rusya nın Avrupa daki yerini çevreleyen jeopolitik ve kimlikle ilgili sorularla karşılaştırıldığında Belarus taki olası bir devrimin Putin in 2024 te yeniden seçilmesiyle Rusya da olabilecekler için bir emsal oluşturabileceğine dair korkular nihayetinde ikincil dinamiklerdir Bu liberal bir Batı ile liberal olmayan bir Rusya arasındaki ideolojik rekabetin Avrupa Atlantik güvenlik sisteminin şekli konusundaki mevcut rekabetin başlıca itici gücü olduğunu iddia edenlere bir mola vermeli Aksine Rusya nın siyasi rejiminin liberal olmayan bir yöne kademeli olarak kayması Rusya yı büyük ölçüde dışlayan Avrupa Atlantik kurumlarının konsolidasyonunun kısmi bir sonucu ve bu da Kremlin i Batı ile olan ilişkisini hem uluslararası hem de yerel olarak algılanan tehditlerle güvenlikleştirmeye teşvik etmiştir Putin rejimine Rusya nın gücüne ayakta kalmasına ve hatta hayatta istanbul escort kalmasına yönelik varoluşsal tehditler olarak görülüyor
Rus elitleri Donbas taki askeri harekata rağmen Kiev in Batı ya bir entegrasyon yolunda kaldığı Ukrayna krizinin tekrarını önlemek için istekliler Bu bağlamda Beyaz Rusya ya bir müdahale gerekirse bunun muhtemelen Rusya ya da iç siyasi maliyetleri olacaktır Öyle olsa bile zaman zaman Batı ile bağları derinleştirmek için adımlar atan Lukaşenko sonrası bir Beyaz Rusya Rusya nın güvensizlik duygusunu büyük ölçüde artırırken protestoculara yönelik Rusya destekli bir baskı ise AB Rusya ilişkilerinin daha da kötüleşmesine neden olacaktır Her iki sonucun da gerilimleri artıracağı Avrupa daki güvenlik durumunun kırılganlığını sürdüreceği aşikâr Batılı başkentler Beyaz Rusya halkının arzularına bakılmaksızın Beyaz Rusya nın geleceğinin Moskova tarafından veya Moskova aracılığıyla belirleneceği fikrini kabul edemezken Kremlin Batı nın Beyaz Rusya nın içişlerine müdahalesi algısını şaşkınlıkla karşılıyor
Ukrayna krizinden bu yana geçen yıllar Avrupa nın güvenlik mimarisinin şekli konusunda Rusya ile Batı arasındaki çatışmanın küresel ölçekte daha genel bir büyük güç rekabeti içinde kalmasına tanık oldu Çin in Kovid 19 pandemisiyle birlikte artan atılganlığı Rusya yı AB ülkelerini kendi nüfuz alanının dışında bırakmaya ve AB yi yalnızca Amerikan gücünün bir sonucu olarak kabul ederek Washington ile rekabetine öncelik vermeye teşvik etti Aleksey Navalnıy ın zehirlenmesi ve Belarus taki durum AB Rusya ilişkilerini daha da gerginleştirdi AB nin en etkin ülkelerinden olan Almanya Soğuk Savaş dönemi dış politikası gereği Berlin in bölünmesiyle gelen AB yi koruma zorunluluğunu uzun bir geçmişi olan Rusya ile özel bir ilişki sürdürme arzusuyla artık dengeleyemez hale geldi
Bu çerçevede Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron un Avrupa nın Rusya ile yakınlaşması yönündeki baskısı da fazla ivme kazanamadı Macron un NATO nun beyin ölümü konusundaki tartışmalı yorumlarıyla birleşen girişimi açıkça jeopolitik ve stratejik olarak özerk bir Avrupa vizyonunu ilerletmeyi amaçlıyor Bununla birlikte Fransa tek başına AB nin dış politikasını kontrol etmemekte ve Rusya ya AB ile daha iyi ilişkiler karşılığında Batı ile daha geniş çaplı çatışmasını yumuşatmak için çok az gerekçe bırakmakta Macron un bu yakınlaşma arayışı iktidarının başlangıcından bu yana olgunlaştı Rusya nın Çin ile anlaşmasının ABD ile devam eden ve muhtemelen kalıcı olan düşmanca ilişkiler bağlamında Kremlin için kilit bir güç çarpanı olarak hizmet ettiği göz önüne alındığında Rusya nın Çin den uzaklaştırılabileceğine dair ilk umutlar gerçekçi değildi Bunun yerine Fransa AB nin birçok aktöründen sadece biri olduğu ve doğası gereği çok kutuplu bir Avrupa nın kurucusu olan ve çoğu zaman çatışan çıkarları düzenlemenin bir aracı olarak yavaş yavaş doğudaki AB üye devletlerinin politika öncelikleri için daha fazla ilgi göstermeye başlarken Rusya ile diyalogu daha gerçekçi terimlerle çerçevelemeye çalışıyor Fransa kendi çıkarları da dahil olmak üzere kararlı denge ama bir bütünlük arayışında tüm kamplarla esnek bir şekilde etkileşime girişerek 19 yüzyılda İngiltere nin oynadığı rolü üstlenerek kendini Avrupa güvenlik sisteminin kalbine yerleştirmeye çalışmakta Bu şekilde Rusya ile gergin ilişkiler ve Çin ile artan sistemik rekabet bağlamında AB nin en azından doğusundaki Mecidiyeköy Escort potansiyel tehditlere ve zorluklara karşı dengelemek için ABD ile ortaklık kurmada araçsal bir çıkar beklentisi var Gaullist bir yaklaşımla Rusya ile daha derin bağları Avrupa nın ABD den bağımsızlığını desteklemenin bir yolu olarak görmek AB nin 21 yüzyıl sorunlarına tam bir çözüm sağlayamaz Aynı zamanda Avrupa nın ABD ye aşırı güveni dünyayı transatlantik ittifak ile Çin Rus anlaşması arasında katı ve istikrarsız bir iki kutuplu rekabete doğru götürebilir
Küresel siyasetin giderek ABD Çin rekabeti tarafından çerçevelenmesiyle birlikte AB ve Rusya kendilerine bağımsız karar vericiler ve terim belirleyiciler olma yeteneği sağlayan çok kutuplu bir dünya düzeninde ortak bir çıkara sahipler Ayrıca AB nin kurallara dayalı etkileşime yaptığı vurgu Rusya nın Moskova nın gücünün BMGK daimi üyesi olarak kutsal sayıldığı BM gibi güçlü çok taraflı kurum ve mekanizmalara olan arzusuyla bir şekilde örtüşüyor Bu bağlamda ABD nin Çin e yönelmesi AB için hem bir fırsat hem de bir meydan okuma Avrupa da daha sürdürülebilir ve daha az düşmanlık yaratan bir Amerikan varlığını şekillendirme şansı aynı zamanda ABD nin soğuk savaşına dahil edilme olasılığı anlamına geliyor
Özetle Avrupa ve küresel düzen artık birbirini desteklemiyor Mevcut küresel dinamikler bir AB Rusya yakınlaşmasını desteklemezken Avrupa güvenlik düzeninin kırılganlığı herhangi bir modus vivendi yi kesin olarak belirsiz kılmakta
Rusya Federasyonu nu temel anlamda en fazla rahatsız eden gelişmeler AB nin siyasal etki alanını genişleterek Rusya nın tarihsel anlamda etkin olduğu coğrafyalarda aktif politikalar yürütmesi ve ABD nin NATO çerçevesinde bu bölgelere yerleşmesidir Özellikle dikkat çekilmesi gereken önemli diğer bir husus da Rusya Federasyonu nun doğalgaz ve petrol sayesinde Avrupa üzerinde kurduğu egemenliğin ve politik baskının kırılabilmesi endişesidir Rusya nın 2007 yılında Ukrayna ve Belarus a gaz akışını kesmesi Avrupa yı endişelendirdi ve enerji ithalatı için yeni arayışlara sevk etti Bu gelişmeler ışığında Kremlin in izlediği politikalar Avrupa Atlantik blokunu zayıflatacak hamleler yapmak ve gerektiğinde ulusal çıkarları doğrultusunda sert güç hard power kullanmaktan çekinmemek olmuştur Rusya Federasyonu nun 2008 yılında Güney Osetya sorunu üzerinden NATO ve AB ile yakınlaşan Gürcistan a askeri müdahalesi 2014 yılında Ukrayna da patlak veren olaylar neticesinde Rusya nın Donbas bölgesindeki Rus ayrılıkçılara desteği ve Kırım ı ilhak etmesi yakın tarih içerisinde Rusya Federasyonu nun uyguladığı sert gücün örneklerini teşkil ediyor Özellikle Rusya Federasyonu nun Ukrayna daki tavrı ve Kırım ı ilhak etmesi AB tarafından büyük tepki çekmiş ve Rusya Federasyonu na karşı yaptırım kararları gecikmemiştir Bu kararlar dahilinde Avrupa sermaye piyasasını Rus bankalarına kapatmış Rusya Federasyonu na silah ambargosu uygulanmaya başlamış Rusya Federasyonu nun petrol endüstrisi için önemli olan ekipmanların ihracatını ve hassas teknolojik ürünlerin satımının kısıtlanmasına karar vermiştir Buna karşılık olarak da Rusya Federasyonu AB den gıda ithalatını durdurmuştur Oysa Rusya Federasyon u gıda ihracatı açısından AB için en önemli ikinci pazardır
Sonuç olarak Belarus yeni bir Ukrayna olmasa da AB ABD ve Rusya arasında uzun süre ihtilaf konusu olmaya devam edecek AB kendi yörüngesine çekmek istediği ülkeyi Rusya nın etki alanından çekip çıkarmak niyetiyle sürekli yaptırımlar uyguluyor Bunu yaparken de gerekçeler göstermiyor Bu konuda sivil toplum kuruluşlarından da destek alıyor İnsan hakları aktivistleri Belarus ta son yüzyılın en ağır siyasi baskı döneminin yaşandığını belirterek Sovyetler Birliği zamanındaki Stalin iktidarıyla karşılaştırılan dönemde Minsk yönetiminin muhaliflere yönelik politikalarını eleştirmekteler
İnsan hakları örgütlerine göre Belarus ta aralarında öğrenci doktor gazeteci işçi ve emeklilerin de bulunduğu farklı yaş grubu ve mesleklerden 608 kişi siyasi tutuklu olarak cezaevinde Tutuklular arasında bulunan 17 yaşındaki Mikita Zalatarou da protestolara katıldığı gerekçesiyle Şubat ayında dört buçuk yıl hapis cezasına çarptırıldı
Bütün bunlar Belarus ta gerginliğin azaltılması ve tansiyon düşmesinin uzak ihtimaller olduğunu gösteriyor Son yıllarda Rus dış politikası Moskova nın ilan ettiği Doğuya dönüş ve Pekin ile derinleşen stratejik ortaklığının merceğinden giderek daha fazla görülmekte Bununla birlikte Rusya nın iki kıtalı coğrafyası büyük güç statüsü iddiasının anahtarı olmaya devam ediyor Rusya yalnızca nüfusunun büyük kısmı ve temel çıkarlarının bulunduğu yer olduğu için değil aynı zamanda ulusal kimlikle ilgili bir zorunluluk olduğu için Avrupa da önde gelen bir güvenlik aktörü olarak kalmaya niyetli Yakın Çevre ülkelerinin Batı yörüngesine girmesini ve NATO üyeliğini asla tasvip etmeyecektir Belarus ve Ukrayna olmadan Rusya olamayacağı görüşü dolayısıyla Rusya nın bu ülkelerden vazgeçemeyecek olması Batılı ülkelerin dikkatinden kaçmamalı
AA için makaleyi hazırlayan Prof Dr Giray Saynur Derman Marmara Üniversitesi İletişim Fakültesi öğretim üyesidir
Yeni kısıtlamalar Rusları etkilemeyecek
Rusya Boeing e rakip oluyor