Afganistan da son bir hafta içerisinde hızla ilerleyerek Kabil i kuşatan Taliban 1990 lardan ders almış ve Batılı devletlerden gelen Kabil i şiddet kullanarak ele geçirmemesi söylemlerini dikkate almış olacak ki bir geçiş hükümetiyle iktidarı devralmaya hazırlanıyor Afganistan da iktidarın niteliği iktidarda Taliban ın ağırlığı izlenecek iç ve dış siyaset henüz bilinmezken Pakistan başta Afgan yetkililer ve Afganlar olmak üzere tüm bu süreçten sorumlu tutuluyor Pakistan desteği olmasa Taliban ın bu şekilde ilerlemesinin mümkün olmadığı dile getiriliyor
11 Eylül saldırılarından sonraki süreçte bir yandan ABD ye destek veren Pakistan diğer yandan daha önce ve bugün olduğu gibi ABD ansızın Afganistan dan çekilme kararı aldığında açıkta kalmamak için kendi yarattığı Taliban ı korudu
İşgaller dönemi ikili ilişkiler
1950 de Pakistan ın ilk Başbakanı Liyakat Ali Han ın Washington ziyaretiyle başlayan Pakistan ABD ilişkileri bir ittifak değildi Bayan escort alanya ABD nin Pakistan a olan ilgisi Sovyetler Birliği ve komünizmle mücadele için Pakistan ın tercihini ABD den yana kullanması ise Hindistan tehdidi nedeniyleydi Pakistan ın ABD nin Hindistan a karşı yardımına geleceği hayalinin boşa çıkması uzun sürmedi ABD üyesi olan ülkelerin ısrarlarına rağmen Bağdat Paktını NATO benzeri bir askeri ittifaka dönüştürmeye karşı çıktığı gibi önce Çin Hindistan savaşında Hindistan ın yardımına koştu ardından 1965 Hindistan Pakistan savaşında Pakistan a beklediği yardımı yapmadı Afgan cihadı da ABD Pakistan ilişkilerinin alışveriş niteliğini değiştirmedi ABD Sovyetlerin Afganistan işgali boyunca Pakistan ı destekler ve Mısır Suudi Arabistan gibi diğer ülkelere destekletirken Ruslar Afganistan dan çekildiği an Pakistan ı Afgan mülteciler uyuşturucu belası ve kalaşnikof kültürü ile baş başa bıraktı
Bush yönetimiyle başlayan yanlış politika Obama yönetimi tarafından Irak ta başarılı olduğu yanılgısıyla kontrgerilla yöntemini uygulamak üzere orduya devredilerek devam ettirildi Yıllar süren askeri eğitimlerle dahi doğru düzgün bir Afgan ordusu kurulamamasına rağmen ABD ordusu Afganistan daki işlerini yolunda gidiyormuş gibi yansıttı
ABD bunun üstüne bir de Soğuk Savaş’ın sona ermesiyle tedricen Hindistan ı kendisine stratejik ortak belirledi ve Hindistan nükleer silahlarına karşın Pakistan ın nükleer programına yönelik yaptırımlar uyguladı 11 Eylül saldırıları bir kez daha Pakistan ı ABD için önemli hale getirdi 11 Eylül sonrası da Afganistan ı işgal ederken Pakistan ı önce işbirliği yapması için ilerleyen yıllarda da Pakistan açısından tüm risklerine ve zorluklarına rağmen Peştunların yaşadığı Afganistan sınırında askeri operasyonlar yapması için zorladı Pakistan bu süreçte ABD birliklerinin Afganistan a havadan ve karadan ulaşımını sağladı Pakistan tabii ki bu süreçte bir yandan ABD ye destek verirken diğer yandan ABD daha önce ve bugün olduğu gibi ansızın Afganistan dan çekilme kararı aldığında açıkta Escort alanya kalmamak için kendi yarattığı Taliban ı korudu ABD de Pakistan ın tüm endişelerine karşın Hindistan ın Afganistan daki varlığını artırmasını teşvik etti ABD nin işgal boyunca El Kaide hedeflerine yönelik olduğunu belirterek yaptığı ancak sivillerin hayatını kaybettiği her insansız hava aracı saldırısı Pakistan a zarar verdi ABD Pakistan işbirliği Pakistan Talibanı nın ortaya çıkmasına zemin hazırladı ve Pakistan ın bizzat kendisi işgal boyunca yüzlerce terör saldırısının hedefi oldu Son dönemde de ABD Pakistan ı sürekli terör örgütlerine finansman sağlayan ülkeler listesine almakla tehdit edip durdu Eski ABD Başkanı Donald Trump 2018 de attığı bir tweette Pakistan ın yıllardır ABD yi aldattığını söyleyerek ABD nin Pakistan a bakışını en duru şekilde özetlemişti
ABD nin Afganistan dan ABD çıkarlarına muhalif bir uluslararası terör örgütünün bu ülkede barınamaması beklentisi Taliban ın bunu sağlaması halinde iktidarda olmasının iktidarı paylaşmasının kabul edilebileceği düşüncesine evrildi
Halbuki ABD yönetimlerini uzunca bir süre aldatan Pentagon du Pakistan Afganistan da Peştunların haksız yere iktidarın uzağına düştüklerini düşündüğünü bu durumun tersine çevrilmediği sürece Afganistan a huzur gelmeyeceğini hep dile getirdi Afganistan daki durumun askeri yollarla çözülemeyeceğini siyasi çözümün şart olduğu da Pakistanlı en yüksek mevkilerce söylenmişti Fakat Bush yönetimiyle başlayan yanlış politika Obama yönetimi tarafından Irak ta başarılı olduğu yanılgısıyla kontrgerilla yöntemini uygulamak üzere orduya devredilerek devam ettirildi Yıllar süren askeri eğitimlerle dahi doğru düzgün bir Afgan ordusu kurulamamasına rağmen ABD ordusu Afganistan daki işlerini yolunda gidiyormuş gibi yansıttı Son olarak Trump yönetimi ABD ordusunun Afganistan da savaşın askeri yollarla kazanılamayacağını ve Afgan ordusunun tek başına savaşma gücünün olmadığını da bildiği halde halkı ve yönetimleri yanılttığını ortaya koyan Afganistan Belgelerini görmezden gelirken Pakistan ı suçlamaya devam etti
Doha görüşmeleri boyunca Escort bayan alanya Taliban ın istifa etmediği sürece Afgan hükümetiyle müzakere etmeyeceğini söylediği Eşref Gani de Taliban Kabil kapılarına dayandırılmak suretiyle istifa ettirildi Sonuçta ABD desteğinin olmadığı bir durumda Afgan ordusu diye bir şeyin olmadığı iskambil kulesi gibi kolayca darmadağın olacağı ortaya çıktı
2008 2013 yılları arasında Pakistan Genelkurmay Başkanı olan Eşfak Kayani Başkan Obama ya gönderdiği bir mektupta ABD nin yıllardır Pakistan ı nasıl gördüğünü şu cümlelerle anlatmıştı ABD bizimle ilişkisini her zaman geçici ve bir alışveriş gibi gördü Bizi günah keçisi yaptı çantada keklik saydı bizim çıkarlarımızı ve endişelerimizi önemsemedi Başbakan İmran Han da Afganistan daki durumdan ötürü Pakistan ın suçlanmasına yönelik günah keçisi yapıldıklarını belirtti ve ABD Afganistan dan geri çekildikten sonra kullanmak üzere askeri üsler isteyerek daha önce olduğu gibi yine Afganistan da kendisinin yarattığı pisliği temizlemesi için Pakistan a yaklaşıyor şeklinde konuştu
Taliban ın 15 Ağustos tarihine dek olan ilerleyişi Kabil de savaşmadan iktidarı müzakere ile devralma çabası ve şimdilik söylemde de olsa halka güvence anlamında bazı ilkeler belirlemiş olması Taliban ın 25 yıl önce Kabil e girişi ve olayların müteakip dönemlerdeki seyrinden ders aldığını gösteriyor
Doha dan Kabil e
Sonuç itibarıyla bir süredir Doha da devam eden görüşmeler de ortaya çıkardı ki artık ABD de Taliban ın mili bir yapı olduğunu El Kaide gibi bölgeye yabancı olmadığını Afganistan kaynaklı bir hareket olduğunu kabul etmiş durumda ABD nin Afganistan dan ABD çıkarlarına muhalif bir uluslararası terör örgütünün bu ülkede barınamaması beklentisi Taliban ın bunu sağlaması halinde iktidarda olmasının iktidarı paylaşmasının kabul edilebileceği düşüncesine evrildi Afganistan ın önceki Devlet Başkanı Hamid Karzai bugün ABD Başkanı olan Joe Biden ın Obama yönetiminde Başkan Yardımcısı olduğu dönemde aralarında geçen bir görüşmede Alanya escort söylediklerinden işi ABD tarafının Taliban sizin sorununuz Bizimki ise El Kaide demeye getirdiğini nakleder Dolayısıyla Afganistan da ABD ye karşı El Kaide gibi bir terör örgütü olmadığı sürece ABD Taliban la bir sorunu olmadığı sonucuna varmış gözüküyor Doha görüşmeleri boyunca Taliban ın istifa etmediği sürece Afgan hükümetiyle müzakere etmeyeceğini söylediği Eşref Gani de Taliban ın Kabil kapılarına dayandırılması suretiyle istifa ettirildi Sonuçta ABD desteğinin olmadığı bir durumda Afgan ordusu diye bir şeyin olmadığı iskambil kulesi gibi kolayca darmadağın olacağı ortaya çıktı
Pakistan için artık asıl sınav jeo ekonomik yaklaşımını ve kalkınma gündemini Afganistan stratejik derinliğine kurban etmemek
Kabil e girişin ardından
Taliban ın 15 Ağustos tarihine dek olan ilerleyişi Kabil de savaşmadan iktidarı müzakere ile devralma çabası ve şimdilik söylemde de olsa halka güvence anlamında bazı ilkeler belirlemiş olması Taliban ın 25 yıl önce Kabil e girişi ve olayların müteakip dönemlerdeki seyrinden ders aldığını gösteriyor ABD nin Afganistan Özel Temsilcisi Zalmay Halilzad ın Taliban ın hızlı ilerleyişi sonrası Doha da Taliban a Afganistan da güç kullanarak iktidar olan hiçbir gücü uluslararası kamuoyu olarak tanımayacağız demesi de Taliban ın pragmatik tavrını motive etmiş olabilir Taliban iktidarının veya onun ağırlıkta olduğu bir iktidarın uygulamalarını görmek için beklemek gerek Fakat Pakistan açısından bu durum Afganistan da hayalini kurduğu stratejik derinliği ikinci kez gerçekleştirme imkânı anlamına geliyor Yeni Afgan hükümeti öyle veya böyle Pakistan a daha müzahir olacaktır yeni Afgan yönetiminin orta vadede Çin le iyi ilişkiler geliştireceğini ama Hindistan a karşı olacağını söyleyebiliriz Bu da Pakistan açısından kısa vadede büyük kazanç son yıllarda ABD Hindistan dostluğunun bir izdüşümü olarak Hindistan Körfez ülkelerindeki siyasi ekonomik ve istihbari varlığını büyük ölçüde artırmıştı Son durum Pakistan Alanya escort bayan ın elini epey güçlendirecektir
Taliban ın önümüzdeki süreçte ortaya koyacağı uygulamaların ve Afganistan daki durumun uluslararası medya tarafından doğrudan Pakistan a fatura edileceği açık Bununla birlikte Taliban ın bu noktaya kadar Kabil e kadar olan ilerleyişi süreci ve Kabil e girdiği andan itibaren izlediği politika ve iletişimin Pakistan ın işini bir hayli kolaylaştırdığı söylenebilir Mevcut durumda Pakistan ın da bu durumun farkında olduğu görülüyor Pakistan 25 yıl öncesinin şartlarında yaptığı Taliban yönetimini tanıyan ilk devlet olma hatasını da bu defa işleyecek gibi durmuyor Suudi Arabistan ve Birleşik Arap Emirlikleri BAE geçmişte Taliban yönetimini tanıyan diğer iki devlet olduysa da bu kez her iki devlet de ABD onayı olmadan benzer bir adım atmayacaklardır Dolayısıyla Pakistan açısından iktidar nasıl şekillenirse şekillensin yeni yönetimin sansasyonel eylemlerden kaçınması ve söylemi oldukça önemli olacak Pakistan için önce Çin ve Rusya gibi ülkelerin yeni hükümetle ilişki kurmalarını beklemek çok daha mantıklı olacaktır
Afgan cihadı günlerinden bugüne Pakistan ın uğraşmak zorunda kaldığı en büyük sorun Afgan mültecilerdi ABD Afgan cihadının sürdüğü 80 li yıllarda dünyanın milyonlarca mülteciyi kabul eden en müşfik ülkesi ilan ettiği Pakistan ı savaş sonrasında bu sorunla yüz yüze bırakmıştı Pakistan medyasına göre temmuz ayı başında İmran Han a verilen bir güvenlik brifinginde Afganistan daki olaylar nedeniyle 500 ila 700 bin arası mültecinin Pakistan a gelebileceği söylense de şimdilik böyle bir akının meydana gelmediği görülüyor Taliban ın ölçülü söylemi de böyle bir akının oluşmasını engellemeye yönelik bilinçli bir tutum olabilir Mülteci akınının her şeye rağmen meydana gelmesi durumunda ise Pakistan mültecilerin mümkünse sınırın Afganistan tarafında kamplarda tutulmasını sağlamak isteyecektir
Daha uzun vadeli bakıldığında ise Pakistan için en büyük risk yine güvenlik odaklı bir Afganistan Alanya bayan escort mülteciler ve terörizm sarmalının içine girmek olur Taliban liderliğinde yeni bir yönetimin oluşmasının akabinde komşu ve diğer devletlerin Afgan topraklarını çevre ülkelerde istikrarsızlık yaratmak için kullanmak isteyecekleri muhakkak Böyle bir durum Afganistan la ilgili gelişmelerin Pakistan iç ve dış siyasetini esir almasına yol açabilir Son birkaç yılını ülkenin dünyaya sunduğu ulusal hikayesini radikal şekilde değiştirmek ve dış politika odağını sert güvenlikçi bir yaklaşımdan turizm ticaret gençlik eğitim ve sağlığa yatırım kanalına sokmak için harcamış olan İmran Han yönetiminin bu yönelimini aynı şekilde sürdürmesi çok zor duruyor Yani Pakistan için artık asıl sınav jeo ekonomik yaklaşımını ve kalkınma gündemini Afganistan stratejik derinliğine kurban etmemek AA için makaleyi hazırlayan Doç Dr Ömer Aslan Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Bölümü Öğretim Üyesi
Almanya 10 bin Afgan göçmeni ülkeye alacak
THY’nin tahliye uçağı Kabil’den İstanbul’a gelmek üzere havalandı
Beyaz Saray’da ‘Taliban’ endişesi