Türkiye tarihinin en sıcak günlerini yaşıyoruz Birçok şehirde 40 derecelerin üzerine ulaşan hava sıcaklıklarıyla asırlık Escort Şehremini rekorlar kırıldı Ancak bu durum sadece bizim için geçerli değil Son birkaç aydır dünya genelinde inanılmaz bir tabloyla karşı karşıyayız
Hürriyet’ten Sevin Turan’ın derlediği habere göre Avrupa sıcaktan kırılıyor Komşumuz Şehremini Escort Bayan Yunanistan’da iki gün önce 48 dereceyle kıtanın en yüksek sıcaklığı kaydedildi Öbür uçta temmuz ayının iki haftasında 30 küsur derecelerle sıcaklık rekorları kırılan İngiltere bugünden itibaren yine iki hafta sürecek Şehremini Escort bir sıcak hava maratonuna girdi Her zaman soğuk diye bildiğimiz Rusya ve diğer doğu Avrupa ülkeleri de benzer durumda Haziranın 23’ünde Moskova’da termometreler 34 8 dereceyi gördü Finlandiya Belarus Estonya gibi birçok ülkede hava sıcaklıkları 30 35 derece aralığında seyretti ABD ve Kanada’da da haziran ayının sonundan temmuz ayının ortasına kadar yaşanan sıcak dalgasında 1000’den fazla kişi hayatını kaybetti
Bilim insanları yukarıda saydığımız bu olayların hepsini sıcak dalgası olarak nitelendiriyor Sıcak dalgası genel olarak mevsim normallerinin üzerindeki sıcaklıklara yüksek nemin eşlik ettiği uzun dönemlere deniyor
HEM YOĞUNLUĞU HEM SAYISI ARTIYOR
İklim değişikliğinin etkisiyle Kuzey Yarımküre’de görülen aşırı yüksek sıcaklıkların da hem yoğunluğu hem de sıklığı artıyor
ABD Avrupa ve Kuzey Kutbu çevresinde son 20 yılda meydana gelen ve rekorları alt üst eden sıcak dalgaları ölümcül sonuçlara yol açtı Dünya Sağlık Örgütü’nün raporlarına göre 1998 2017 yılları arasındaki dönemde dünya genelinde aşırı sıcaklar nedeniyle 160 binden fazla kişi hayatını kaybetti
Yakın zamanda yapılan araştırmalar insan kaynaklı sera gazı salınımını acil olarak azaltmayı başaramadığımız takdirde sıcak dalgalarının büyüklüğünün ve insanlar üzerindeki etkisinin katlanarak artacağını gösteriyor
TÜRKİYE’NİN DE BULUNDUĞU ENLEMLERİ ÇOK SICAK GÜNLER BEKLİYOR
İklim modelleri bu yüzyıl içinde Kuzey Yarımküre’nin orta enlemlerine 23 26’22 ile 66 33’39 arasındaki bölgeler denk gelen coğrafyalarda rekor kıran sıcak dalgalarının ve sıcağın neden olduğu olumsuzlukların iki katının üzerine çıkacağına işaret ediyor
Aşırı sıcakların sıklığı son onyıllarda fazlasıyla artmış durumda Avrupa’da 2003’te görülen sıcak dalgası Rusya’da 2010’da yaşanan sıcak dönem Avustralya’nın Aralık 2018 Şubat 2019 dönemini kapsayan ‘en öfkeli yaz’ı Sibirya’da 2020’de görülen ısı anormalliği ve yukarıda da bahsettiğimiz 2021 yılında Kuzeybatı Pasifik’i kavuran sıcak patlaması en uçlardaki örnekler
REKOR ÜSTÜNE REKOR KIRILACAK
Zürih’te bulunan İsveç Federal Teknoloji Enstitüsü uzmanlarından Erich Fischer Washington Post’a yaptığı açıklamada bu rekor kıran sıcaklıkların uyum ve planlama anlamında hak ettiği kadar dikkat çekmediğini belirterek Birçok yerde en yoğun sıcak dalgalarına yaklaşılmadı bile Son onyıllarda kaydedilen rekorları da kıracak sıcak dalgaları için planlama yapmalıyız diye konuştu
Fischer ve ekibinin geçtiğimiz hafta bilim dergisi Nature Climate Change’de yayımladığı araştırma da bu bağlamda çok önemli veriler içeriyor Araştırmacılar 100 kadar bilgisayar simülasyonuyla sıcak dalgalarının sıklık ve yoğunluk bağlamında geleceğinin ne olduğunu ortaya koydu Dünya’nın iklimindeki değişimin de göz önünde bulundurulduğu araştırma kapsamında daha önce kaydedilmiş sıcaklık rekorlarının üzerine çıkan hava sıcaklıkları üzerine odaklanıldı
İHTİMAL ÖNCE 7 KAT SONRA 21 KAT ARTACAK
Uzmanların elde ettikleri sonuçlar maalesef hiç iç açıcı değil Bir hafta süren ve sıcaklık rekoru kıran sıcak dalgalarının yaşanma olasılığı 2021 2050 aralığındaki dönemde 7 katına 2051 2080 arasındaki dönemde ise 21 katına çıkacak Sıcak dalgalarının sıklığı da artacak Kuzey Yarımküre’nin orta enlemlerinde her 6 ila 37 yıllık dönemde bir sıcak dalgası yaşanacak
Bu sıcak dalgaları o güne kadar kaydedilmiş sıcaklık rekorlarının 3 6 ila 4 2 derece üzerine çıkacak Türkiye özelinde konuşmamız gerekirse gelecekte yine böyle çok güçlü bir sıcak dalgasıyla karşı karşıya kaldığımızda termometreler yer yer 50 dereceleri belki daha bile üstünü gösterebilecek
DOĞRUDAN KÜRESEL ISINMAYLA BAĞLANTILI
Fischer ve ekibi bu araştırmayı iki yılı aşkın süredir devam ettiriyor Uzmanlar temmuz ayında ABD ve Kanada’da etkili olan sıcak dalgasının yürüttükleri simülasyonların doğruluğunu ispat ettiğini de belirtiyor Nitekim o günlerde Kanada ve ABD’de ölçülen hava sıcaklıkları rekorların 5 derece üzerindeydi Fischer Sadece geçmiş gözlemlerin değerlendirildiği ve geleceğe dair iklim projeksiyonlarını hesaba katılmadığı durumlarda böyle bir olayın yaşanması beklentilerimizin tamamen dışında olurdu ifadelerini kullandı
Araştırmacılar rekorların bu kadar büyük farklarla kırılması olasılığının doğrudan küresel ısınma hızıyla bağlantılı olduğunu da tespit etti
Isınma hızının artmasının rekor sıcaklık seviyelerine ulaşılma olasılığını da artırdığına vurgu yapan Fischer Bir anda gezegenimizin her 10 yılda bir 0 2 derece ısınıyor olması önemli hale geliyor ifadelerini kullandı
ISINMANIN ÜÇTE İKİSİ 1975’TEN GÜNÜMÜZE
Dünya’nın ortalama sıcaklık ölçümleri 1880’den bu yana 1 dereceden fazla artış gösterdi Bu artışın üçte ikilik kısmı da 1975’ten günümüze yaşandı Son 45 yılda her 10 yılda bir 0 2 derecelik artış kaydedildi
Küresel ısınmanın hızının düşürülmesi rekor kıran sıcaklıklarla karşılaşma ihtimalimizin de azalmasını sağlayacak Fischer küresel sıcaklıkların belli bir noktada sabitlenebilmesi halinde birkaç onyıl sonra sıcaklık rekorlarının da bu kadar büyük farklarla kırılmasının söz konusu olmayacağını belirtti
Ancak rekor kırılmaması bu sıcaklık dalgalarının zararsız olduğu anlamına da gelmiyor
Fischer Eğer sıcak dalgası yeniden vurursa sıcaklıklar rekor kırmasa bile insanlar fazlasıyla etkilenecekler Hatta yoğunluğu yüksek olmasa bile peş peşe gelecek sıcak dalgalarının etkisi çok daha ağır olabilir ifadelerini kullandı
ISI STRESİ RİSKİ DE ARTIYOR
Sıcak dalgalarının insan vücudu üzerindeki en önemli etkisi ısı stresi olarak adlandırılıyor Isı stresi kısaca sıcaklıkların ve bağıl nemin fazla yüksek olduğu durumlarda vücudun içindeki sıcağı dışarı atıp kendini serinletme becerisini kaybetmesi olarak tanımlanıyor Isı stresi kişilerde halsizlik kramplar sıcak çarpması ve hatta ölüm gibi sonuçlara yol açabiliyor
Nisan ayında Earth’s Future dergisinde yayımlanan bir başka araştırmada da ABD’nin 48 eyaletinde önümüzdeki yüzyılda sıcaklık bağıl nem ve nüfus artışı kaynaklı ısı stresi artışı değerlendirildi Araştırma sonucunda sera gazı emisyonları yüksek seyrettiği müddetçe 1 ila 7 gün süren yani kısa orta süreli ısı stresinin etkilerinin 2060 2099 döneminde ikiye katlanacağı tespit edildi Nüfusun yoğun olduğu yerlerde ve büyük şehirlerde bu etki üç katına çıkıyor
Bu araştırmanın kapsamında maalesef Türkiye yok Ancak coğrafi konum sanayi nüfus yoğunluğu karbon emisyon seviyeleri gibi faktörler göz önünde bulundurulduğunda ülkemiz için de benzer bir tablonun söz konusu olduğu söylenebilir
EN TEHLİKELİSİ DE DÜZENSİZ SICAKLIK ARTIŞI
Araştırmanın en önemli özelliklerinden biri vücudun sıcaklık değişimlerine uyum sağlama becerisini de göz önünde bulundurmuş olması Araştırmanın yürütücülerinden Ashok Mishra Sıcaklık kademeli olarak artarsa vücudumuz buna uyum sağlayabilir Eğer ani bir yükseliş olursa ısı stresi çok daha büyük sorunlara yol açacaktır diye konuştu
Mishra 1960’lardan bu yana sıcaklıkların doğrusal bir biçimde artmadığını artış miktarının değişkenlik gösterdiğini de sözlerine ekledi Bu değişkenlik nedeniyle vücudumuz ani sıcaklık değişimlerine uyum sağlamakta zorlanıyor
Araştırmanın yürütücülerinden Michael Mann ise elde ettikleri sonuçların oldukça ölçülü olduğuna dikkat çekerek gerçek seviyelerin çok daha yüksek olabileceği uyarısında bulundu Mann Bu yaz gözlemlediğimiz aşırı hava olayları iklim değişikliğinin sonuçlarının modellerin öne sürdüğünden çok daha ağır olabileceğine işaret ediyor Bu olaylar uyum sağlama kapasitemizin ötesine geçebilir Bu da iklim krizinin kötüleşmesini önleyecek adımların acilen atılması yani ekonomimizin karbondan arındırılması gerektiğinin altını çiziyor diye konuştu
BREZİLYA’DA KAR YAĞDI
Bununla birlikte olağanüstü hava olayları sadece Kuzey Yarımküre’ye mahsus da değil Kış aylarının yaşandığı Güney Yarımküre’de de mevsim normallerinin çok altında hava sıcaklıkları yaşanıyor Hatta her zaman sıcak havasıyla ve plajlarıyla akıllarda yer etmiş olan Brezilya’da geçen hafta kar yağdı
Elbette kış aylarında kar yağması çok sıra dışı bir durum değil Ancak OğlakDönencesi ile Ekvator arasına yerleşmiş olan Brezilya’da kar çok ama çok nadir rastlanan bir olay Ülkede havalar çok soğuduğunda genelde don ya da buz fırtınaları meydana geliyor Nitekim Reuters’a konuşan Brezilyalı kamyon şoförü Iodor Goncalves Marques de 62 yaşındayım ve şu ana kadar hiç kar görmemiştim biliyor musunuz Doğanın güzelliğini görmek tarif edilemez bir şey sözleriyle Brezilya’da kar yağışının ne kadar nadir olduğunu ifade etti
Üstelik kar yağışı ve aşırı soğukların etkisi bir haftadan fazladır devam ediyor 4 Ağustos itibarıyla Brezilya’nın güneyinde 30’dan fazla şehirde etkili olan kar yağışları tarımsal üretimi tehdit ederken küresel kahve fiyatlarında da geçici bir yükselişe neden oldu
Kardan en fazla Uruguay sınırının hemen kuzeyinde bulunan Rio Grande de Sul eyaleti etkilendi Kar Uruguay’ın birçok büyük şehrini de beyaz örtüyle kapladı Rio Grande de Sul’da geçmişte de kar yağışı görülmüştü ancak rakımın düşük nüfusun yoğun olduğu kent merkezlerinde bu seviyede bir kar yağışı oldukça nadir
JET AKIMI KAR GETİRDİ
Meteoroloji uzmanları bu olağanüstü soğuk hava ve kar yağışının sebebinin Güney Kutbu’ndan Ekvator yönüne hareket eden jet akımı jet stream rüzgarlarının neden olduğunu açıkladı
Meteoroloji Genel Müdürlüğü’nün sözlüğünde jet akımı Kuzey ve Güney Yarımkürelerde subtropikal bölgeler ile orta enlemlerin yüksek troposfer seviyesi içinde esen göreceli olarak dar şerit halindeki kuvvetli rüzgar alanı Esme yarı sürekli bir biçimde batıdan doğuya tüm küreyi kapsar Jet akıntısının en önemli özelliği kutuplardan Ekvator’a veya Ekvator’dan kutuplara esmesi durumunda hava sıcaklığı değişimine neden olmasıdır Arktik aşağı seviye kutupsal ve subtropikal gibi türleri vardır Uzunluğu birkaç bin kilometreye ulaşırken kalınlığı birkaç kilometredir Rüzgar hızının jet akıntısına dahil edilebilmesi için hızının 60 knots veya daha fazla olması gerekir şeklinde tanımlanıyor
Brezilya’daki jet akımı rüzgarlarının da hava sıcaklığını mevsim normallerinin en az 6 ila 12 derece altına çeken bir soğuk hava kütlesi taşıdığı belirtildi
Korkutan uyarı Sıcaklıklar kalıcı olacak
Geçen ay dünyanın en sıcak üçüncü Avrupa nın en sıcak ikinci Temmuz ayıydı